I. GİRİŞ
31 Mayıs 2012’de yürürlüğe giren 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanları Dönüştürülmesi Hakkında Kanun (Kentsel Dönüşüm Kanunu), riskli alan, riskli yapı ve rezerv yapı alanı gibi yeni kavramları ortaya çıkarmış ve bu kavramlar idari yargılama konusu olmuştur. Bu uygulamalar bir idari işlem niteliğindedir. 6306 sayılı kanunda belirtildiği üzere, bu kanun uyarınca tesis edilen işlemlere karşı, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) kapsamında dava açılabilecektir.
Bu yazımızda, bir idari dava türü olan, riskli yapı, riskli alan ve rezerv yapı alanı kararlarına karşı açılabilecek iptal davalarını inceleyeceğiz.
II. KENTSEL DÖNÜŞÜMDE İPTAL DAVALARI
6306 sayılı Kentsel Dönüşüm Kanunun 3. maddesinde riskli yapı tespit yetkisinden bahsedilmiştir. Bu madde uyarınca yapı “riskli yapı” olarak tespit edildikten sonra bu durum ayni hak ve şahsi hak sahiplerine bir ‘risk tespit raporu’ sonucu ile bildirilmektedir. Raporun hak sahiplerine tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 gün içinde rapora itiraz edebilirler.
Üst makama başvuru yolu, yani itiraz zorunlu değildir. Hak sahipleri, itiraz yolunu kullanmayıp, 6306 sayılı Kanun’un 6. maddesinin dokuzuncu fıkrası uyarınca, risk tespitinin hak sahiplerine tebliğinden veya öğrenilmesinden itibaren 30 gün içerisinde İYUK madde 7 uyarınca bir iptal davası açabileceklerdir. Risk tespit raporlarına karşı açılacak iptal davasının açılacağı görevli ve yetkili mahkeme, riskli yapının bulunduğu yer yetki alanına tabi olan il idare mahkemesidir.
6306 sayılı Kanun uyarınca taşınmazları arsa haline gelen malikler eğer taşınmazın yeniden dönüştürülmesi hakkında üçte iki çoğunlukta karar alamazlarsa veya taşınmazı yeniden dönüştürmek istemezlerse idare bu taşınmaz hakkında acele kamulaştırma kararı alabilir. Kamulaştırma kararı da bir idari işlemdir. Bu idari işleme karşı da idari yargıda otuz (30) gün içinde iptal davası açılabilir.
Riskli yapılar konusunda açılacak iptal davalarına başka bir örnek de yıkım kararları ve riskli yapılarda yıkıma yönelik 60 günlük süre veren kararlardır. Bunlara da aynı şekilde dava açılabilir. Yine 2/3 çoğunluk kararına karşı çıktığı için 1/3 azınlık kat maliklerinin satılacak bağımsız bölümlerine ilişkin SPK kuruluşlarının yaptığı değer tespitleri ve il müdürlüğünün buna yönelik değer tespiti kararlarına karşı iptal davası açılabilir. Başka bir örnek ise, Bakanlık İl Müdürlüklerince yapılacak 1/3 azınlık hak sahiplerinin dairelerinin satışı kararlarıdır. Azınlık daire sahiplerinin paylarının satışına yönelik idari işlemlere karşı da tebliğinden itibaren 30 gün içinde idari yargıda iptal davaları açılabilmektedir.
6306 sayılı Kanuna göre riskli alan; zemin yapısı veya üzerindeki yapılaşma sebebiyle can ve mal kaybına yol açma riski taşıyan, Bakanlık veya İdare tarafından Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının görüşü de alınarak belirlenen ve Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan alandır. Riskli alan kararı Resmi Gazetede ilan edilir. Bakanlar Kurulunun aldığı riskli alan kararı bir idari işlemdir ve bu kararlara karşı Danıştay Kanunun 24. maddesi gereğince Danıştay’da iptal davası açılabilecektir. 30 günlük dava açma süresi riskli alan kararının Resmi Gazetede ilanı ile başlar.
Bunun yanı sıra riskli alanda yapılacak olan projeler hakkında Belediye, İl Özel İdaresi veya Bakanlığın yapmış olduğu diğer idari işlemlere karşı da iptal davası açılabilecektir. İptal davasını açma süresi ilan tarihinden itibaren 30 gündür.
Mevcut riskli yapıların başta deprem olmak üzere afetlere karşı dayanıklı hale getirilmesi, İdare açısından 6306 sayılı Kentsel Dönüşüm Kanunu ile birlikte bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu zorunluluk doğrultusunda gereken tedbirlerin alınmasına yönelik olarak, İdarenin elinde var olan seçeneklerden biri de, yeni rezerv yapı alanları tespit edilerek deprem bakımından risk taşıyan bölgeler de oturan bir kısım halkın buralara yerleştirilmesi ve eski oturulan bölgelerdeki can ve mal güvenliği üzerine oluşan risklerin bertaraf edilmesidir.
Rezerv yapı alanı kararı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından alınmaktadır. Bu karar genel düzenleyici işlemdir. Bu karara karşı açılacak iptal ve tam yargı davaları Danıştay Kanunu madde 24 gereğince yine Danıştay’da görülür.
Rezerv yapı alanlarında kamu makamları ve ilgili idareler tarafından; hak sahiplerine yönelik birçok idari işlem yapılmaktadır. Bu işlemlere karşı da taşınmazın bulunduğu idare mahkemesinde iptal davaları açılabilir. Dava açma süresi 30 gündür ve bu süre rezerv yapı alan kararının Resmi Gazetede ilanı veya ilgililer hakkında yapılan birel işlemlerin tebliği ile başlayacaktır.
Anayasa Mahkemesinin 27.02.2014 tarihli kararı sonucu, İdare Mahkemelerinde kentsel dönüşüme ilişkin idari kararların iptali için açılan davalarda, mahkeme eğer idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç ve imkansız zararların doğması durumu varsa ve işlem açıkça hukuka aykırı görünüyorsa, gerekirse davalı idarenin savunmasını bile almadan dava açıldığında yürütmenin durdurulması kararı verebilmektedir.
III. SONUÇ
Kentsel dönüşümün ülkemiz için bir zorunluluk olduğunu tartışılmazdır. Zira deprem bölgesinde olmamız sebebiyle insanların sağlıklı yapılarda yaşamalarını sağlamak, çarpık kentleşmeyi önlemek, estetik ve düzenli bir kent yaşamı sunmak, sosyal donatılarla yaşam kalitesini yükseltmek idarenin birinci görevlerindendir. Yaşam kalitesini en üst seviyede tutmaya çalışan kentsel dönüşüm uygulamaları yapılırken; idarenin hukuka aykırı uygulamalarına maruz kalan vatandaşların haklarının en üst düzeyde korunması, hızlı bir yargılama ile hukuk dışı idari kararların ve uygulamaların iptal edilmesi de hukuk devletinin gereğidir.
Ayrıntılı bilgi için Kentsel Dönüşüm ve Hukuk Platformu:
Riskli yapı, Riskli alan ve Rezerv yapı alanı kararları hakkında İdari Yargı Davaları (İptal davaları)
