A) GENEL OLARAK:
Elektrik piyasasında faaliyet gösterebilmek için öncelikle Enerji Piyasası Denetleme Kurumu (EPDK) tarafından bu hususta yetkilendirilmek gerekmektedir. Yetkilendirme işlemi Kurum tarafından verilen bir yetki belgesi (yahut lisans) almak yolu ile gerçekleştirilmektedir. Lisans olmaksızın piyasada faaliyet gösterilemez.
Elektrik piyasasındaki yetkilendirme işlemleri “Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği” ile düzenlenmektedir. Yönetmelik, yedi tip yetki belgesi tanımlamıştır ve dağıtım lisansı Yönetmelikte öngörülen bu yetki belgeleri arasında yer almaktadır. Dağıtım lisanslarını düzenleyen Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin yanı sıra bir de özellikle dağıtımı içerir Elektrik Piyasası Dağıtım Yönetmeliği yer almaktadır. Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’ne göre, dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler, lisanslarında belirlenen bölgelerde dağıtım faaliyetini yürütmekle yükümlüdür. Dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler ayrıca, perakende satış lisansı almak kaydıyla perakende satış faaliyeti ve/veya perakende satış hizmeti, kamu tüzelkişileri hariç olmak üzere “üretim lisansı” almak kaydıyla üretim tesisi kurarak üretim faaliyetinde bulunabilirler.
Dağıtım lisansı sahibi tüzelkişilerin faaliyetleri, lisanslarında belirlenen bölgelerde kurulması öngörülen yeni dağıtım tesisleri için dağıtım yatırım planı yapmak, yeni dağıtım tesislerini kurmak, gerekli iyileştirmeleri yapmak, ilgili mevzuata uygun olarak dağıtım sistemini işletmek, bakım ve onarımını yapmakla sınırlandırılmış, bu faaliyetleri dışında piyasada herhangi bir faaliyette bulunamayacakları hüküm altına alınmıştır.
Dağıtım lisansı bir defada en az on (10), en çok 49 (kırk dokuz) yıl için verilir.
Lisans başvurusu, EPDK’a yapılır.
Türkiye’de elektrik dağıtım piyasasında faaliyet göstermek isteyen özel hukuk hükümlerine tabi tüzel kişilerin, 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümleri uyarınca anonim şirket ya da limited şirket olarak kurulmuş olması zorunludur ve anonim şirket olarak kurulu iseler, sermaye piyasası mevzuatına göre borsada işlem görenler dışındaki hisselerinin tamamının nama yazılı olması şarttır. Ancak, hisselerinin tamamı nama yazılı olmayan anonim şirketlere, lisans almalarının Kurul kararıyla uygun bulunması sonrası ana sözleşme değişikliği yapmaları kaydıyla lisans verilebilmektedir.
Lisanslar, lisansta belirtilen tarihte yürürlüğe girer ve lisans sahibi tüzel kişilerin lisans kapsamındaki hak ve yükümlülükleri bu tarihten itibaren geçerlilik kazanır.
Dağıtım lisansları diğer lisanslar için de geçerli olduğu gibi devredilemez. Ancak lisans sahibi tüzelkişiye bankalar ve/veya finans kuruluşları tarafından sınırlı veya gayri kabili rücu proje finansmanı sağlanması halinde, kredi sözleşmesi hükümleri gereği, bankalar ve/veya finans kuruluşları Kuruma gerekçeli olarak bildirimde bulunarak, Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin öngördüğü şartlar çerçevesinde önerecekleri bir başka tüzel kişiye lisans sahibi tüzel kişinin lisansı kapsamındaki tüm yükümlülüklerini üstlenmesi şartıyla lisans verilmesini talep edebilir. Önerilen tüzelkişiye, Lisans Yönetmeliğindeki yükümlülükleri yerine getirmesi kaydıyla aynı hak ve yükümlülüklerle eskisinin devamı mahiyetinde yeni lisans verilir.
Dağıtım lisansı sahibi bir tüzel kişinin sermayesinin yüzde on (halka açık şirketlerde yüzde beş) veya daha fazlasını temsil eden payların, doğrudan veya dolaylı olarak bir gerçek veya tüzel kişi tarafından edinilmesi ile bir ortağa ait payların tüzel kişilik sermayesinin yüzde onunu aşması sonucunu veren pay edinimleri ve/veya bir ortağa ait payların belirtilen oranların altına düşmesi veya pay edinimlerinden bağımsız olarak tüzel kişinin ortaklık yapısında kontrolün değişmesi sonucunu veren pay devirleri, her defasında Kurul onayına tabidir. Oy hakkı edinilmesi ve yukarıda belirtilen oransal sınırlara bakılmaksızın mevcut hisseler üzerinde imtiyaz tesisi veya imtiyazın kaldırılması için de Kurul onayı şarttır.
Dağıtım lisansları; lisans sahibinin talebi veya ilgili mevzuat kapsamındaki uygulamaların gerektirdiği durumlarda ya da yasal değişiklik hallerinde tadil edilebilir ve lisans sahibinin talebi üzerine lisans süresinin bitiminden başlamak üzere ve Kanunda öngörülen asgari süreler gözetilmek suretiyle her defasında en fazla kırk dokuz yıl için yenilenebilir. Yenileme talebi, yürürlükteki lisans süresinin bitiminden en erken bir yıl, en geç dokuz ay önce, lisans sahibinin Kuruma yazılı olarak başvurması suretiyle yapılabilir.
B) LİSANS SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ
Dağıtım lisansı, lisans sahibi tüzelkişinin iflası halinde veya süreleri uzatılmadığı takdirde; sürelerin bitiminde kendiliğinden sona ereceği gibi lisans sahibi tüzelkişinin talebi üzerine Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun vereceği kararla da sona erdirilebilir.
Dağıtım lisansı sahibi bir tüzel kişi; faaliyetini sona erdirmek isterse, lisansını sona erdirmek istediği tarihten en az 180 (yükseksen gün) önce, hangi gerekçelerle lisansını sona erdirmek istediğini Kuruma yazılı olarak bildirerek lisansı sona erdirmeye dair bir başvuruda bulunmalıdır.
Dağıtım lisansı sahibi tüzelkişi, sona erdirmek için yapacağı yazılı başvuruda gerekçelerle birlikte lisansını sona erdirmek istediği tarihte ne tür yükümlülükler taşıdığını ve bu yükümlülüklerin yerine getirilmesi için ne tür önlemler aldığını da belirtmiş olması gerekmektedir. Kurul, bunların dışında bilgiler de talep edebilir. Kurul, yapılan başvuruyu yaptığı incelemeler sonucunda uygun bulursa sona erdirir. Lisans, Kurul kararında yer alan tarihte son bulur. Ancak dağıtım lisansı sahibi bir tüzelkişinin lisans süresi sona ermeden önce lisansını sona erdirmek istemesi halinde, söz konusu dağıtım lisans kapsamındaki faaliyeti sürdürecek yeni bir tüzelkişi lisans alıncaya kadar, lisans sona erdirilemez.
C) LİSANSLARIN İPTAL EDİLMESİ
Dağıtım Lisansları aşağıdaki durumlarda iptal edilebilir:
a) Dağıtım lisansı için müracaat esnasında veya yürürlüğü sırasında, lisans verilmesinde 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu madde 3 ve devamı hükümler ile 26/11/2009 tarihli Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği madde 7 ve devamı hükümler ile 10/07/2009 tarihli Elektrik Piyasası Dağıtım Yönetmeliği madde 5 ve devamı hükümlerde ve ilgili diğer yönetmeliklerde belirtilen aranan şartlara ilişkin gerçek dışı belge sunulması veya yanıltıcı bilgi verilmesi ya da lisans verilmesini etkileyecek lisans şartlarındaki değişikliklerin EPDK’a bildirilmemesi halinde lisans iptal edilir.
b) Lisans verilmesine esas olan şartların lisansın yürürlüğü sırasında ortadan kalktığının veya bu şartların baştan mevcut olmadığının saptanması halinde lisans iptal edilir.
c) Dağıtım bölgeleri için lisansın iptal edilmesinin zorunlu hale gelmesi durumunda, Kurul hizmetin aksamaması için gerekli tedbirleri önceden almak suretiyle lisansı iptal eder.
d) Lisans genel esasları ve yükümlülüklerinden herhangi birinin yerine getirilmediğinin saptanması halinde ya da lisans müracaatında veya lisans yürürlüğü sırasında, lisans verilmesinde aranan şartlar konusunda, gerçek dışı belge sunulması veya yanıltıcı bilgi verilmesi veya lisans verilmesini etkileyecek lisans şartlarındaki değişikliklerin düzeltilebilmesinin mümkün görülmesine karşın Kurula bildirilmemesi hallerinde, Kurul; fiilin ağırlığına göre, idari para cezası uygulamaksızın lisansı doğrudan iptal eder.
e) Verilen idari para cezalarının belli bir düzeye ulaşması halinde EPDK, alacağı bir kararla lisansı iptal edebilir.
D) EPDK’NIN UYGULADIĞI İDARİ PARA CEZALARI
Dağıtım lisansı sahibi tüzelkişilere, belirli durumların mevcudiyeti halinde idari para cezası yaptırımı uygulanır. İdari para cezası gerektiren durumlar şunlardır;
a) Kurul tarafından bilgi isteme veya yerinde inceleme hallerinde; istenen bilgilerin yanlış, eksik veya yanıltıcı olarak verildiğinin saptanması veya hiç bilgi verilmemesi ya da yerinde inceleme imkânının verilmemesi hallerinde, onbeş gün içinde bilgilerin doğru olarak verilmesi ve/veya inceleme imkânının sağlanması ihtar edilir. Yapılan yazılı ihtara rağmen aykırı durumlarını devam ettirenlere, 200.000 TL (ikiyüzbin Türk lirası) idarî para cezası verilir.
b) Elektrik Piyasası Kanunu’na ve çıkarılan yönetmelik, talimat ve tebliğlere aykırı hareket edildiğinin saptanması hâlinde, aykırılığın otuz gün içinde giderilmesi ihtar edilir ve yapılan yazılı ihtara rağmen aykırı durumlarını devam ettirenlere, 250.000TL (ikiyüzellibin Türk lirası) idarî para cezası verilir.
c) Lisans genel esasları ve yükümlülüklerinden herhangi birinin yerine getirilmediğinin saptanması hâlinde, otuz gün içinde düzeltilmesi ihtar edilir. Yapılan yazılı ihtara rağmen aykırı durumlarını devam ettirenlere, 300.000TL (üçyüzbin Türk lirası) idarî para cezası verilir.
d) Kural olarak, lisans müracaat esnasında ya da lisans yürürlüğü sırasında, lisans verilmesinde aranan şartlar konusunda, gerçek dışı belge sunulması ya da yanıltıcı bilgi verilmesi veya lisans verilmesini etkileyecek lisans şartlarındaki değişikliklerin Kurula bildirilmemesi halinde lisans iptal edilir. Ancak bahsedilen hususların düzeltilmesi olanaklı görülüyorsa Kurul bu durumda iptal kararı vermez ve otuz gün içerisinde düzeltilmesi için ihtarda bulunur. Şayet bu ihtara rağmen düzeltme gerçekleşmezse, Kurul 400.000TL (dörtyüzbin Türk lirasına) idari para cezasına karar verir.
e) Lisans süresi boyunca iştirak ilişkisi yasağına aykırı davranışta bulunulması hâlinde, otuz gün içinde iştirak ilişkisinin düzeltilmesi ihtar edilir. Yazılı ihtara rağmen aykırı durumlarını devam ettirenlere, 450.000TL (dörtyüzellibin Türk lirası) idarî para cezası verilir.
f) Piyasada lisans kapsamı dışında faaliyet gösterildiğinin saptanması hâlinde, onbeş gün içinde kapsam dışı faaliyetin veya aleyhe faaliyetin durdurulması ihtar edilir. Yapılan yazılı ihtara rağmen aykırı durumlarını devam ettirenlere, 500.000TL (beşyüzbin Türk lirası) idarî para cezası verilir.
Eğer bir para cezasının uygulanmasını takiben para cezasına konu fiil verilen ihtar süresi içerisinde giderilmez veya tekrarlanırsa para cezaları, her defasında bir önceki cezanın iki katı oranında artırılarak uygulanır. Bu cezaların verildiği tarihten itibaren iki yıl içinde idarî para cezası verilmesini gerektiren aynı fiil işlenmediği takdirde önceki cezalar tekrarda esas alınmaz. Ancak, aynı fiilin iki yıl içinde tekrar işlenmesi hâlinde artırılarak uygulanacak para cezasının tutarı, cezaya muhatap tüzel kişinin bir önceki malî yılına ilişkin bilançosundaki gayrisafi gelirinin yüzde onunu aşamaz. Bu durumda dağıtım lisansı iptal edilir.
