3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42. Maddesinde ruhsata aykırı veya ruhsatsız yani kaçak yapılar sebebiyle verilecek idari para cezalarının içeriği ve esasları düzenlenmiştir. Ruhsata aykırı olarak yapılan veya ruhsatsız yapılar hakkında yıkım kararları verilebileceği gibi, ayrıca bu yapılar hakkında imar para cezaları da verilebilir. Bu yazımızda imar para cezalarına, bu cezalara karşı başvurulabilecek hukuki yollara değineceğiz.
RUHSATA AYKIRI VE RUHSATSIZ YAPI NEDİR?
3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42. Maddesinde belirtildiği üzere imar para cezaları “ruhsat alınmaksızın veya ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere ve imar mevzuatına aykırı olarak yapılan ya da 27nci madde kapsamında ruhsat alınmadan yapılabilen yapılardan aynı maddede belirtilen koşullar sağlanmadan yapılan” yapılar hakkında verilmektedir.
Kanun’un 21. Maddesine göre Kanun kapsamına giren tüm yapılar için belediye veya valiliklerden yapı ruhsatı alınması zorunludur. Kanun kapsamına giren ve inşa edilecek yapılar için yapı ruhsatının alınmasının ardından, yapıda alınmış olan ruhsata uygun olmayan değişikliklerin yapılması ruhsata aykırılığı oluşturacağı gibi; Kanun kapsamına giren yapılar hakkında yapı ruhsatı alınmaksızın yapının inşa edilmesi de ruhsatsız yapının oluşmasına sebep olacaktır. İmar para cezalarına sebep olan iki ana sebep de bu şekilde ortaya çıkmaktadır;
- Herhangi bir yapı ruhsatı alınmaksızın yapılan binalar
- Alınmış olan yapı ruhsatına uygun şekilde inşa edilmiş olan ruhsatlı yapılarda, ruhsat ve eklerine aykırı olarak yapılmış olan değişiklik ve esaslı tadilatlar
Bu şekilde inşa edilen yapılar kaçak yapı veya imara aykırı yapı olarak nitelendirilmekte olup, bu yapılar hakkında yıkım kararı verilebileceği gibi, Kanun’da sayılan kişilere de bu binalar hakkında imar para cezaları verilebilir.
KİMLERE İMAR PARA CEZASI VERİLEBİLİR?
İmar Kanunu’nun 42. Maddesinin 2. Fıkrasında kimlere imar para cezası verilebileceği düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre;
- Yapı sahibine,
- Yapı müteahhidine,
- Ruhsata aykırılığı altı iş günü içinde idareye bildirmeyen ilgili fenni mesullere
İmar para cezası kesilebilir.
Öncelikle imar para cezaları verilirken en çok dikkat edilmesi gereken ve en çok hata yapılan konu imar para cezasının kime verildiğidir. Uygulamada en sık karşılaşılan problem imar para cezasının yanlış kişiye verilmesidir.
İmar para cezası verilebilecek kişilerin ilki Kanun’da yapı sahibi olarak düzenlenmiştir. Yapı sahibi kısaca, yapıyı veya ruhsata aykırılığı yapan kişidir. Yapı sahibi ile yapının maliki birbirine karıştırılmamalıdır. Bu iki kavram tamamen birbirinden bağımsız olduğu gibi, ikisi de tek kişiye işaret ediyor olabilir. Yapı maliki, yapının mülkiyet hakkına sahip kişi iken, yapı sahibi yapıyı yapan ya da yapıdaki mevcut ruhsata aykırılıkları yapmış olan kişidir. Dolayısıyla binanın maliki, direkt yapı sahibi olarak nitelendirilemez. Yapının maliki aynı zamanda yapıyı yapan veya ruhsata aykırılıkları yapan kişiyse yapı sahibi olarak imar para cezasına maruz kalabilir.
Kanun’da imar para cezası verilebilecek kişilerin ikincisi olarak yapı müteahhidi düzenlenmiştir. Son olarak fenni mesul de tıpkı yapı sahibi ve yapı müteahhidi gibi imar para cezası ile cezalandırılabilir. Ancak fenni mesul için özel bir şart öngörülmüş olup, fenni mesul ruhsata aykırılığı 6 iş günü içerisinde idareye bildirmediği takdirde sorumluluğu doğacaktır. Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta ise; fenni mesul sadece kendi uzmanlık alanına ilişkin olarak yapılmış olan ruhsata aykırılıklar sebebiyle sorumlu tutulabilir.
İMAR PARA CEZASINA KARŞI İTİRAZ VE DAVA YOLU
İmar para cezası verilmesi hususunda yetkili makamlar belediyeler ya da valiliklerdir. İmar para cezasına sebep olabilecek bir aykırılığın tespitinden itibaren 10 iş günü içerisinde ilgili idare tarafından sorumlular hakkında imar para cezalarına hükmolunur. Belediyeler adına encümen, valilik adına il özel idaresi encümeni tarafından imar para cezası verilmesi kararları alınır.
Yetkili idareler tarafından verilecek olan imar para cezaları aykırılığın tespitinden itibaren 10 iş günü içerisinde verileceği gibi miktar yönünden de bir sınırlamaya gidilmiştir. İdarece sorumlular tarafından ödenmek üzere; yapının mülkiyet durumuna, bulunduğu alanın özelliğine, durumuna, niteliğine ve sınıfına, yerleşmeye ve çevreye etkisine, can ve mal emniyetini tehdit edip etmediğine ve aykırılığın büyüklüğüne göre, bin Türk lirasından az olmamak üzere bir imar para cezası takdir edilir. Ayrıca Kanun’un 42. Maddesinin 2. Fıkrasının a bendinde yapıların sınıflandırılması yoluna gidilmiş olup, imar para cezaları Kanun tarafından belirlenen bu sınıflara göre de belirlenmektedir.
İmar para cezası verme yetkisi belediye ve il özel idaresi encümeni olduğundan, imar para cezasına karşı itirazlar da bu idari makamlara yapılır. İmar para cezalarına karşı belirtilen makamlara verilecek bir dilekçe ile itiraz yoluna başvurulabileceği gibi, doğrudan dava yoluna da gidilebilir. Bazı durumlar için öngörülenin aksine, imar para cezalarına karşı dava açma yoluna başvurmadan önce yetkili makamlara itiraz müessesinin işletilmesi zorunlu kılınmamıştır. Dolayısıyla dava açmadan itiraz yoluna başvurulabileceği gibi, itiraz yoluna gitmeden imar para cezası verilmiş olan kararın iptali için dava açılması da mümkündür. Her iki yol için de başvuru süresi, imar para cezasının verildiği kararın ilgiliye tebliğinden itibaren başlar.
Verilen imar para cezalarının iptali için dava açılmak isteniyorsa, yetkili mahkeme ruhsata aykırılıkların gerçekleştirildiği taşınmazın veya kaçak yapının bulunduğu yerdeki mahkemedir. Görevli mahkeme ise idare mahkemesidir. Dolayısıyla kendisine imar para cezası verilmiş olan ilgililer bu karara karşı iptal davasını ruhsata aykırılıkların meydana getirildiği taşınmazın veya ruhsatsız taşınmazın bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde, kararın kendilerine tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde dava açabilirler.
İmar para cezası bu yollara başvurmadan ödenmek isteniyorsa 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 37. Maddesi gereğince, kararın ilgiliye tebliğinden itibaren 1 ay içinde ödenir. Bu süre içinde ödenmeyen imar para cezaları hakkında 6183 sayılı Kanun gereğince tahsil usulüne geçilir. İmar para cezasını 1 ay içinde ödemeyen ilgili adına ödeme emri düzenlenir. İlgili tarafından ödeme emrine karşı tebliğinden itibaren idare mahkemesinde 15 gün içerisinde dava açılması mümkündür. Ödeme emrine rağmen imar para cezası ödenmezse, haciz işlemlerine başlanır. Haciz işlemlerine karşı da 60 gün içerisinde idare mahkemesinde dava açılması mümkündür. 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca tahsil yoluna başvurulabileceği gibi genel haciz yoluyla takip yoluna da başvurabileceği Yargıtay tarafından kabul edilmektedir.
