İşbu bültenimizde yerli yatırımcıların olduğu gibi yabancı yatırımcıların da ilgisini yakından çeken serbest bölgelere yer vereceğiz. Serbest bölgeler Serbest Bölgeler Kanunu, Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliği, Serbest Bölge Müdürlüklerinin Kuruluş, Görev, Yetki ve Çalışma Esasları, Serbest Bölgelerde Türk Lirasıyla Yapılabilecek Ödemelere Dair Karar ve Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü Genelgeleri mevzuatı kapsamında düzenlenmektedir.
Genel olarak özetlemek gerekirse serbest bölgeler; ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla birlikte gümrük hattı dışında sayılan, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerler olarak tanımlanabilir. Serbest bölgeler tanımı 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu’nun MUAFİYET VE TEŞVİKLER başlıklı 6ıncı maddesinde (Değişik madde : 29/01/2004-5084 S.K./8.mad), (Değişik fıkra: 12/11/2008-5810 S.K./4.mad) şu şekilde yapılmıştır: Serbest bölgeler, Türkiye Gümrük Bölgesinin parçaları olmakla beraber; serbest dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve serbest dolaşıma sokulmaksızın, gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında kullanılmamak ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu, ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin ve kambiyo mevzuatının uygulanması bakımından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen ve serbest dolaşımdaki eşyanın bir serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın ihracına bağlı olanaklardan yararlandığı yerlerdir.
3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu’nun 25/11/2008 tarih ve 5810 sayılı Kanun ile değişik 1″inci maddesinde, serbest bölgelerin kuruluş amacının, ihracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek, doğrudan yabancı yatırımları ve teknoloji girişini hızlandırmak, işletmeleri ihracata yönlendirmek ve uluslararası ticareti geliştirmek olduğu ifade edilmektedir.
Bu çerçevede, serbest bölgelerde faaliyet gösterebilmek için alınması gereken faaliyet ruhsatı başvurularının (yenileme ve süre uzatımı müracaatları dahil) değerlendirilmesinde, serbest bölgeler Genel Müdürlüğünce bölgesel ve sektörel farklılıklar da göz önünde bulundurularak aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınır.
1. Faaliyetin üretim faaliyeti niteliğinde ve çoğunlukla yurtdışına satışa yönelik olması esastır.
2. Alım-satım faaliyetlerinde de yurtdışına satış esas olup, hammadde, aramalı ve yatırım malları
öncelikli olmak üzere yurtiçine satışa da belli oranlarda izin verilebilir.
3. Müracaat konusu faaliyetin;
a) İnsan sağlığı ve çevre açısından zarar verici mahiyette olmaması,
b) Genel Müdürlükçe belirlenecek hassas ürünleri kapsamaması,
c) Yurtiçi piyasada yıkıcı ve haksız rekabete ortam sağlayıcı vasıfta olmaması nitelikleri aranır.
4. Faaliyetin;
a) Belli kapasitede istihdam yaratacak nitelikte olması,
b) Doğrudan yabancı yatırım niteliğinde olması,
c) Yeni ve/veya yüksek teknoloji içermesi,
d) Uluslararası ticareti destekleyecek bir hizmet mahiyetinde olması,
e) Serbest bölgedeki sektörel ihtisaslaşma ve kümelenmeyle uyumlu olması hususları değerlendirme sürecinde göz önünde bulundurulur.
Türkiye ekonomisine sağladıkları katkıların yanında, esnek ve çağdaş idari yapılarıyla dış ticarete yönelmek isteyen şirketlere de gelişmiş bir yatırım ortamı sağlayan serbest bölgeler lojistik merkezler olarak ülkemizde de önemlerini artırmaktadırlar.
Türkiye’deki bulunan serbest bölge müdürlükleri: Adana-Yumurtalık Serbest Bölgesi (Ceyhan/Adana), Antalya Serbest Bölge Müdürlüğü (Antalya), Avrupa Serbest Bölge Müdürlüğü (Çorlu/Tekirdağ), Bursa Serbest Bölge Müdürlüğü (Gemlik/Bursa), Denizli Serbest Bölge Müdürlüğü (Çardak/Denizli), Doğu Anadolu Serbest Bölge Müdürlüğü (Erzurum), Ege Serbest Bölge Müdürlüğü (Gaziemir/İzmir), Gaziantep Serbest Bölge Müdürlüğü (Çakmak/Gaziantep), İstanbul Atatürk Havalimanı Serbest Bölge Müdürlüğü (Havalimanı/İstanbul), İstanbul Deri ve Endüstri Serbest Bölge Müdürlüğü (Tuzla/İstanbul), İstanbul Trakya Serbest Bölge Müdürlüğü (Çatalca/İstanbul), İzmir Menemen Deri Serbest Bölge Müdürlüğü (Menemen/İzmir), Kayseri Serbest Bölge Müdürlüğü (Kayseri), Kocaeli Serbest Bölge Müdürlüğü (İzmit/Kocaeli), Mardin Serbest Bölge Müdürlüğü (İstasyon/Mardin), Mersin Serbest Bölge Müdürlüğü (Mersin), Rize Serbest Bölge Müdürlüğü (Rize), Samsun Serbest Bölge Müdürlüğü (Limaniçi/Samsun), Trabzon Serbest Bölge Müdürlüğü (Limaniçi/Trabzon), Tübitak Mam Teknoloji Serbest Bölge Müdürlüğü (Gebze/Kocaeli).
Serbest bölgelerde kurulan şirketlerin faaliyet alanları üretim, depo işletmeciliği, bankacılık, işyeri kiralama, montaj-demontaj, bakım-onarım, sigortacılık, alım-satım, kıyı bankacılığı ve finansal kiralama olabilmektedir.
Serbest bölgelerde mal üretimi serbest olmakla beraber bazı mallar yasaklı bazıları ise izne tabi olmaktadır. Serbest Bölgeye Getirilmesi Yasak Olan veya Özel Düzenek/Yapı Gerektiren Mallar mevzuatta şu şekilde düzenlenmiştir: Ateşli silahlar ve bunların mühimmatının, radyoaktif maddelerin, tehlikeli ve zehirli atıkların bölgelere getirilmesi yasaktır. Parlayıcı, patlayıcı, yanıcı, yanmayı artırıcı veya birarada bulunduğu mallar için tehlikeli olan maddeler özel düzenek veya yapıların bulunması şartıyla bölgelere getirilebilir. Uyuşturucu maddeler, psikotrop maddeler ve bunlarla ilgili kimyasal maddeler ile bunların müstahzarlarının serbest bölgelere giriş ve çıkışı Sağlık Bakanlığının uyguladığı ulusal ve uluslar arası mevzuat hükümlerine tabidir.
Serbest bölgelerde faaliyet gösterecek şirketler açısından yerli veya yabancı sermaye sınırlaması yoktur. %100 yerli sermayeli şirket veya %100 yabancı sermayeli bir şirket serbest bölgede faaliyet gösterebilir. Serbest bölgede sağlanan muafiyet ve teşvikler açısından da yerli ve yabancı sermayeli şirket ayrımı yapılmaz.
Serbest bölgelerde faaliyet gösterebilmek amacı ile gerekli ruhsat alımında izlenecek prosedür aşağıdaki şekildedir:
1. Faaliyet ruhsatı başvurusu yapılır. Faaliyet ruhsatı başvurusu Dış Ticaret Müsteşarlığı Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü (İnönü Bulvarı, 06510 Emek / ANKARA – TÜRKİYE)’ne doğrudan yapılabileceği gibi, ilgili Serbest Bölge Müdürlüğü’ne de yapılabilir.
Faaliyet Ruhsatı süresi, hazır işyeri kiralamak suretiyle faaliyet gösterecek kiracı kullanıcılar için 10 yıl, kendi işyerini inşa etmek suretiyle faaliyet gösterecek yatırımcı kullanıcılar için 20 yıldır. Ancak, bu süre; üretim konusunda faaliyet gösteren kullanıcılardan kiracı kullanıcılar için 15 yıl, yatırımcı kullanıcılar için ise 30 yıl olup, geçerli olabilmesi için üretimin süreklilik arz etmesi gerekmektedir.
2. 5000USD Müracaat ücreti ödenir. Başvurunun reddedilmesi halinde başvuru ücreti iade edilmektedir.
3. Müracaat formu doldurulur. Burada şirketin faaliyet alanı ayrıntılı şekilde bildirilmelidir.
4. Serbest Bölgeler Genel müdürlüğü tarafından başvuru değerlendirilir. Reddedilirse başvuru ücret iade edilir. Kabul edilirse:
5. Kira sözleşmesi veya satım sözleşmesi yapılır. (Serbest bölgede faaliyette bulunan yatırımcı kullanıcılara hazinenin özel mülkiyetinde bulunan arazi, arsa ve binalar kiralanabilir veya bunlar üzerinde 49 yıla kadar irtifak hakkı tesis edilebilir.)
6. Kira sözleşmesi ile genel müdürlüğe müracaat edilir.
7. Faaliyet ruhsatı düzenlenir.
8. Faaliyet ruhsatı ile şirketin kurulmasının uygun olduğuna dair uygunluk belgesi verilir. Bu ve gerekli diğer belgeler ile şirket kuruluşu için ticaret siciline başvuru yapılır.
9. Yabancı yönetici ve vasıflı personel için çalışma izni almak üzere dış ticaret müsteşarlığı serbest bölgeler genel müdürlüğü veya ilgili serbest bölge müdürlüğüne başvuru yapılır. Çalışanlar açısından TC sosyal güvenlik mevzuatı hükümleri uygulanır ve sosyal güvenlik kurumlarına sigorta primleri ödenir.
Kaynak: T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı
Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü
